Nee tegen onbetaalde stages

1. Context

België

Slechts 18 procent van de stages in België wordt betaald; daarmee zijn we de slechtste leerling van Europa. Meestal worden stages gelopen in het kader van een opleiding, maar steeds meer ook nadien. Het zijn vooral die stages waar er zich problemen voordoen.

Na een collectieve klacht van het Europees Jeugdforum, oordeelde het Europees Comité voor Sociale Rechten in september vorig jaar dat onbetaalde stages die niet kaderen in een opleiding, ingaan tegen het Europees Sociaal Charter.

Daarnaast stelt het Comité dat de arbeidsinspectie onvoldoende efficiënt is in de opsporing en preventie van ‘nepstages’. Die schenden het recht van werknemers op een vergoeding die volstaat om te voorzien in een deftig bestaan, voor zichzelf en hun gezin, zoals het Europees Sociaal Handvest voorschrijft.

Overheid

Stages in de Belgische overheidsinstellingen zijn vandaag ook niet vergoed, terwijl een stage bij pakweg FOD Buitenlandse Zaken zelden tot een opleidingspakket behoort.

Privé

Ook in de privésector komen onbetaalde stages buiten een opleiding voor. Er zijn gevallen bekend waarbij zelfs aan stagiairs gevraagd wordt om te betalen om stage te mogen lopen. Tijdens deze vrijwillige stages zijn zij echter niet voorzien van een arbeidsongevallenverzekering, eeen transportvergoeding, en is zelfs begeleiding niet verplicht.

Europese Unie & de Verenigde Naties

Europese Unie

Binnen de EU is dit onderwerp ook jarenlang een onderwerp van frustratie en discussie geweest. Na een klacht in 2017 van een stagiaire bij de Europese Ombudsman werd een onderzoek ingesteld in het Europees parlement, dat pijnlijk duidelijk maakte hoe weinig stagiars vergoed krijgen.

Daarop verbood het Europees Parlement onbetaalde stages in 2018 in haar eigen huis en keurde het een resolutie goed waarin het duidelijk aangeeft dat er een einde moet komen aan de uitbuiting van jonge mensen in de hele EU.

De Europese Commissie daarentegen heeft nog steeds geen regelgeving hieromtrent. Ook bij andere gelieerde instellingen uit de “EU bubble” zijn onbetaalde stages vandaag nog schering en inslag.

De Verenigde Naties

Verder is het algemeen geweten dat de Verenigde Naties draaien op gratis werkkrachten. Net zoals bij de Europese instelling, zijn de stageplaatsen zeer gewild bij de VN. De competitie om binnen te geraken is erg hard, waardoor de VN selectief kunnen zijn. Het kwalijke gevolg is dat ze niet genoodzaakt zijn om hun interns te betalen. Voorlopig plannen de VN niet hun beleid hieromtrent aan te passen.

2. Onderscheid stages binnen vs. buiten opleiding

In het vonnis van het Europees Comité voor Sociale Rechten wordt duidelijk een onderscheid gemaakt tussen stages die kaderen binnen of buiten een opleiding. Echter, ook tegenover stages binnen een opleiding moet minimaal een vergoeding staan om extra verplaatsingskosten of het minder flexibel zijn voor studentenjobs, te compenseren.

Veel jongeren betalen vandaag hun studie zelf. Dat lukt enkel wanneer zij – naast hun studie – ook kunnen werken. Dat is veel moeilijker wanneer er binnen de opleiding ook (verplichte) stage verwacht wordt. Als student ben je nu eenmaal flexibeler dan als fulltimer.

3. Stages in beroepsonderwijs

Wanneer iemand vandaag een stage doet in het kader van secundair beroepsonderwijs is dat niet bezoldigd. Onkosten kunnen wel vergoed worden. Echter, het is mogelijk dat deze kosten gedragen moeten worden door de scholier. Het is de verantwoordelijkheid van de school om ervoor te zorgen dat de kosten van de stageplaatsen beheersbaar zijn. Of en in welke mate dit in de praktijk een probleem is, is vandaag niet in te schatten.

In de opleiding verpleegkunde van het hoger beroepsonderwijs zijn stages daarentegen wel betaald. Net zoals secundaire-na-secundaire opleidingen TSO of KSO of opleidingen die een relevant aandeel werkplekleren bevatten.

De relevante factor lijkt dus vooral leeftijd te zijn. Elke stage in het kader van je opleiding na het secundair onderwijs, wordt betaald, die tijdens het secundair onderwijs niet.

Standpunt Jongsocialisten: werk moet lonen

Jonge mensen willen vaak niets liever dan vooruitkomen in het leven. Ze willen hun steen verleggen in de rivier en actief zijn in de maatschappij. Toch bevinden jongeren zich in een kwetsbare positie.

Zo liep in 2021 maar liefst 19,91% van de jongeren in België tussen 16-25 jaar het risico op armoede. Daarnaast bleek uit de cijfers van 2021 dat 18,26% van de jongeren tussen 16-25 jaar geen baan hebben.

Jongeren zijn vaker werkloos dan mensen van andere leeftijden en worden ook zwaarder getroffen door langdurige werkloosheid. Hun werksituatie is veel vaker onzeker vanwege tijdelijke contracten en deeltijdbanen.

Als maatschappij moeten we er daarom voor zorgen dat jonge mensen - ongeacht hun socio-economische achtergrond - alle kansen krijgen om hun carrière en hun leven op te starten. Het correct betalen van stagiair(e)s in daarbij een essentiële stap.

Met een wereldwijde pandemie te verteren, moeten we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen terug veilig aan het werk kunnen, maar ook dat de kwetsbare groepen extra beschermd worden.

De toekomst is aan de jongeren, zij zullen het fort recht moeten houden. Daarom is het alleen maar logisch dat de juiste mensen op de juiste plaatsen terecht komen. Mensen met de juiste vaardigheden, skills en competenties mogen niet wegens het kapitaal van hun ouders, of het gebrek daaraan, wel of geen kans maken op een bepaalde stage. Het is een zaak van rechtvaardigheid en gelijke kansen.

Tot slot is het niet alleen voor de jongeren zelf een goede zaak om stages zo toegankelijk mogelijk te maken. In een moderne en geglobaliseerde wereld heeft iedereen er baat bij om een zo gebalanceerd mogelijk personeelsbestand te hebben. Een diversiteit aan ideeën en inzichten komt de hele maatschappij alleen maar ten goede. Zeker in internationale organisaties zoals de VN en de EU, maar ook elders, zou dat een no brainer moeten zijn.